به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری سلامت، روز 12 ژوئن (23 خرداد) روز جهانی مقابله با کار کودکان است. معضلی جهانی که ابعاد وسیعی از آن در ایران نیز مشاهده می شود. کودکان کار خیابان غریبه ترین آشناهای شهرهای ایران هستند. شاید در ظاهر همه مردم هر روز آنها را می بینند و به آنها کمک می‌کنند اما هنوز اطلاعات کاملی در خصوص تعداد این کودکان، نحوه ورود انها به کشور، میزان آسیب های وارده به آنها در خیابان ها و مهم تر از همه چگونگی کاهش این آسیب بزرگ در کشور وجود ندارد.
شاید باور این مسئله سخت باشد اما تا دو سال پیش هیچ یک از مسئولان کشوری نمی پذیرفتند که کودکان کار به ایران قاچاق می شوند و علی رغم اینکه مشخص شده بود بسیاری از آنها (70 درصد، 80 درصد، 92 درصد؟ هر مسئولی آمار متفاوتی ارائه می کند) اتباع خارجی هستند، مسئولان بهزیستی و سایر نهادهای مسئول عنوان می کردند که این کودکان به صورت خانوادگی در ایران کار می کنند و هر خیابان و کوچه محل کار یک خانواده است و 90 درصد کودکان خیابانی شب ها به خانه هایشان باز می گردند؛ تا اینکه سال گذشته برای اولین بار از سوی قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی مطرح شد که کودکان کاری که هر روز در خیابان ها می بینیم توسط باندهای قاچاق انسان از افغانستان به ایران قاچاق می شوند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در آخرین اظهار نظر خود در این خصوص اعلام کرده است: «عده ای از کودکان کار که عمدتا هم از اتباع خارجی هستند به صورت سازماندهی شده و تحت هدایت گروه های مافیایی در خیابان حضور دارند». اما تاکنون هیچ نهاد قضائی و انتظامی در خصوص مقابله با این مافیاها اقدامی نکرده است.
در ادامه ابعاد بیشتری از این قاچاق گسترده انسان مشخص و اعلام شد: این کودکان در قبال وجهی اندک از خانواده هایشان در خارج از کشور و یا شهرهای فقیر و محروم مرزی خریداری و یا کرایه گرفته می شوند و به خانواده های آنها وعده کار و تحصیل فرزندانشان در ایران داده می شود، حتی تعدادی از آنها دزدیده شده و سپس در گروه ها و دسته‌های چندین نفره به ایران آورده شده و در شهرهای مختلف ایران پراکنده می شوند.
در همین خصوص فاطمه اشرفی، مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده در گفت‌وگو با خبرگزاری سلامت، با تأکید بر اینکه بخش اعظمی از کودکان کار خیابان به ایران قاچاق شده اند، گفت: این کودکان از مسیرهای غیرقانونی برای اشتغال در کارهای خطرناکی مانند زباله گردی، کار در خیابان و یا کار در کارگاه های زیرزمینی به ایران آورده شده اند.
وی با ابراز تأسف شدید از اینکه هنوز در کشور مسئله قاچاق انسان به ویژه کودکان جدی گرفته نشده و خلاء های قانونی برای مقابله با این معضل بزرگ وجود دارد، گفت: این کودکان بدون خانواده و حامی اجتماعی زیر نظر باندهای مختلف کار می کنند و درآمدی که کسب می کنند در مقابل آسیب های شدید جسمی، روحی، روانی، عاطفی و جنسی که می بینند بسیار ناچیز است.
اشرفی از نبود همگرایی بین نهادهای دولتی و سازمان‌های مردم نهاد برای مقابله اصولی با قاچاق و کار کودکان در ایران انتقاد کرد و گفت: برای حل این معضل اجتماعی بزرگ باید ابتدا ابعاد این معضل را به خوبی بشناسیم، اما هنوز اطلاعات کاملی در خصوص این کودکان وجود ندارد. از سوی دیگر به دلیل اینکه بسیاری از این کودکان ایرانی نیستند باید وزارت امور خارجه و وزارت کشور در این زمینه ورود کرده و کارگروه‌های مشترکی با مسئولان کشور افغانستان برای مدیریت این مسئله تشکیل دهند.
البته وضعیت کودکان کار خیابانی در ایران بسیار وخیم تر و بغرنج تر از حدی است که عموم مردم از آن مطلع هستند. بسیاری از مردم ظاهر کثیف بچه هایی را می بینند که دارند شیشه ماشین ها را پاک و یا دستفروشی می کنند، اما نمی دانند که به دلیل سوء استفاده های جنسی که از همین کودکان صورت می گیرد درصد ابتلای آنها به بیماری های مقاربتی مانند ایدز و هپاتیت بیش از نرم کشوری است.
بچه هایی که به دلیل جنگ و فقر توسط خانواده‌هایشان فروخته شده و به کار واداشته می شوند، در خیابان‌های تهران مورد تجاوز و آزار جسمی و جنسی قرار می گیرند، تحقیر می‌شوند، بیمار می شوند و در سایت‌های دفن زباله می میرند و این در حالی است که هر سال یک طرح از سوی مسئولان برای ساماندهی انها ارائه می شود و پس از اینکه بچه ها با تجربه ترس و وحشت شدیدی از سوی مأموران دستگیر و به محل های نگه داری برده می شوند پس از گذراندن مدتی در مراکز مشخص شده، دوباره رها می شوند و همان کودکان باز هم به سر چهار راه محل کار خود باز می گردند.
عقده‌های سرکوب شده، تحقیرها، توهین‌ها، خشونت‌های جسمی، جنسی، کلامی و روانی تنها بخشی از زندگی سخت کودکانی است که به محض ورود به ایران شروع به کار می کنند. در صحبت با تعدادی از این کودکان وقتی از انها سؤال کردیم چه زمانی به ایران آمده اید؟ یکی از آنها که در کنار پارک لاله کار می کرد گفت هفته پیش. یعنی به محض ورود به ایران در یکی از شلوغ ترین چهارراه های تهران مشغول کار شده است.
و درآور اینکه مسئولان نهادهایی که خود مسئول رسیدگی به وضعیت این کودکان هستند مدام خواستار رسیدگی به وضعیت این کودکان می شوند! در اخرین اظهار نظر در این خصوص محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به حضور و تکدی گری اتباع خارجی در خیابان های کشور اشاره و همکاری وزارت امور خارجه برای ساماندهی این پدیده را اساسی توصیف کرده است.
رنج اور است اما بسیاری از کودکان کار خیابان سوء تغذیه دارند و بسیار کوچک تر از سنشان نگه داشته می شوند چون اگر بزرگ شوند دیگر مورد ترحم مردم قرار نمی گیرند. این سوء تغذیه به حدی شدید است که وقتی از تعدادی از آنها سنشان را سؤال کردیم باور اینکه یک بچه 10 ساله به اندازه یک بچه شش ساله رشد کرده است متعجب شدیم.
بسیاری از مردم می خواهند بدانند چه مقدار از پولی که به این کودکان داده می شود، در اختیار خود آنها قرار می گیرد، همین سؤال را از بسیاری از این کودکان پرسیدیم. پاسخ ها مشابه بود: تمام پولم را به مادرم می دهم. اما وقتی این سؤال را از مسئولان تعدادی از تشکل های مردم نهاد حامی کودکان پرسیدیم پاسخ دادند: تعداد کمی از بچه ها با خانواده خود زندگی می کنند و سرگروه های آنها که بر کارشان نظارت می کنند و در طول روز پول هایشان را از انها می گیرند و به انها یاد داده اند که در مقابل پرسش های مردم پاسخ های ترحم برانگیز بدهند.
شاید تنها نکته مثبتی که بتوان در خصوص مقابله با کار کودکان در ایران ارائه کرد، فعالیت سازمان های مردم نهاد و NGO های حامی کودکان باشد. افراد دغدغه مندی که به روش های مختلف در تلاش برای کمک به این کودکان هستند اما حمایت های انها فقط می تواند بخش کوچکی از اسیب بزرگ وارده به این کودکان را جبران کند و تا یک همگرایی اصولی بین نهادهای دولتی و سازمان های مردم نهاد وجود نداشته باشد معضل حل نخواهد شد.
در خصوص مواجهه اصولی به این مشکل، با سیدسعید آرام، مدیر بهزیستی شهر تهران، گفت وگو کردیم.
وی که از اجرای طرح حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار و خیابان از روز شنبه 24 خرداد ماه در تهران خبر داد، در خصوص این طرح گفت: به کمک افراد تحصیل کرده افغانستانی در ایران و توسط سازمان های مردم نهاد حامی کودکان طرح حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار و خیابان را آغاز خواهیم کرد. در این طرح کودکان کار خیابان ایرانی شناسایی و بر اساس قانون ساماندهی می شوند که البته تعداد آنها اندک است.
وی افزود: در خصوص کودکان کار خیابانی اتباع، این کودکان به مدت 21 روز در مراکز ما نگه داری می شوند تا اداره کل اتباع در خصوص انها تصمیم گیری کند.
آرام از اهمیت نحوه برخورد مردم با این کودکان نیز سخن گفت و با تأکید بر اینکه طرح حمایت های اجتماعی از کودکان کار خیابان طرحی دوست دار کودک است، اعلام کرد: در حال تهیه و توزیع بروشورهایی برای آگاه کردن مردم از نحوه درست مواجهه با این کودکان هستیم.
و نکته پایانی اینکه، هزاران کودک هر روز در خیابان های شهرهای ایران در بدترین شرایط زندگی می کنند، اما قرار نیست این بچه ها همیشه کودک باقی بمانند آنها بزرگ می شوند؛ با همه عقده های سرکوب شده و نگاهی خشمگین نسبت به جامعه و مردمی که آنها را تحقیر کرده اند. اگر حالا به صورت اصولی مشکل کودکان کار خیابان را حل کردیم، می توانیم امیدداشته باشیم در سال های آینده با تعداد زیادی از بزرگسالان بزه کار آسیب دیده که رفتارهای پرخاشگرانه ضد اجتماعی دارند مواجه نشویم در غیر این صورت، باید منتظر باشیم و نتیجه مواجهه اشتباه با کودکان کار را در اینده ای نزدیک ببینیم.
شاید باور این مسئله سخت باشد اما تا دو سال پیش هیچ یک از مسئولان کشوری نمی پذیرفتند که کودکان کار به ایران قاچاق می شوند و علی رغم اینکه مشخص شده بود بسیاری از آنها (70 درصد، 80 درصد، 92 درصد؟ هر مسئولی آمار متفاوتی ارائه می کند) اتباع خارجی هستند، مسئولان بهزیستی و سایر نهادهای مسئول عنوان می کردند که این کودکان به صورت خانوادگی در ایران کار می کنند و هر خیابان و کوچه محل کار یک خانواده است و 90 درصد کودکان خیابانی شب ها به خانه هایشان باز می گردند؛ تا اینکه سال گذشته برای اولین بار از سوی قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی مطرح شد که کودکان کاری که هر روز در خیابان ها می بینیم توسط باندهای قاچاق انسان از افغانستان به ایران قاچاق می شوند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در آخرین اظهار نظر خود در این خصوص اعلام کرده است: «عده ای از کودکان کار که عمدتا هم از اتباع خارجی هستند به صورت سازماندهی شده و تحت هدایت گروه های مافیایی در خیابان حضور دارند». اما تاکنون هیچ نهاد قضائی و انتظامی در خصوص مقابله با این مافیاها اقدامی نکرده است.
در ادامه ابعاد بیشتری از این قاچاق گسترده انسان مشخص و اعلام شد: این کودکان در قبال وجهی اندک از خانواده هایشان در خارج از کشور و یا شهرهای فقیر و محروم مرزی خریداری و یا کرایه گرفته می شوند و به خانواده های آنها وعده کار و تحصیل فرزندانشان در ایران داده می شود، حتی تعدادی از آنها دزدیده شده و سپس در گروه ها و دسته‌های چندین نفره به ایران آورده شده و در شهرهای مختلف ایران پراکنده می شوند.
در همین خصوص فاطمه اشرفی، مسئول انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده در گفت‌وگو با خبرگزاری سلامت، با تأکید بر اینکه بخش اعظمی از کودکان کار خیابان به ایران قاچاق شده اند، گفت: این کودکان از مسیرهای غیرقانونی برای اشتغال در کارهای خطرناکی مانند زباله گردی، کار در خیابان و یا کار در کارگاه های زیرزمینی به ایران آورده شده اند.
وی با ابراز تأسف شدید از اینکه هنوز در کشور مسئله قاچاق انسان به ویژه کودکان جدی گرفته نشده و خلاء های قانونی برای مقابله با این معضل بزرگ وجود دارد، گفت: این کودکان بدون خانواده و حامی اجتماعی زیر نظر باندهای مختلف کار می کنند و درآمدی که کسب می کنند در مقابل آسیب های شدید جسمی، روحی، روانی، عاطفی و جنسی که می بینند بسیار ناچیز است.
اشرفی از نبود همگرایی بین نهادهای دولتی و سازمان‌های مردم نهاد برای مقابله اصولی با قاچاق و کار کودکان در ایران انتقاد کرد و گفت: برای حل این معضل اجتماعی بزرگ باید ابتدا ابعاد این معضل را به خوبی بشناسیم، اما هنوز اطلاعات کاملی در خصوص این کودکان وجود ندارد. از سوی دیگر به دلیل اینکه بسیاری از این کودکان ایرانی نیستند باید وزارت امور خارجه و وزارت کشور در این زمینه ورود کرده و کارگروه‌های مشترکی با مسئولان کشور افغانستان برای مدیریت این مسئله تشکیل دهند.
البته وضعیت کودکان کار خیابانی در ایران بسیار وخیم تر و بغرنج تر از حدی است که عموم مردم از آن مطلع هستند. بسیاری از مردم ظاهر کثیف بچه هایی را می بینند که دارند شیشه ماشین ها را پاک و یا دستفروشی می کنند، اما نمی دانند که به دلیل سوء استفاده های جنسی که از همین کودکان صورت می گیرد درصد ابتلای آنها به بیماری های مقاربتی مانند ایدز و هپاتیت بیش از نرم کشوری است.
بچه هایی که به دلیل جنگ و فقر توسط خانواده‌هایشان فروخته شده و به کار واداشته می شوند، در خیابان‌های تهران مورد تجاوز و آزار جسمی و جنسی قرار می گیرند، تحقیر می‌شوند، بیمار می شوند و در سایت‌های دفن زباله می میرند و این در حالی است که هر سال یک طرح از سوی مسئولان برای ساماندهی انها ارائه می شود و پس از اینکه بچه ها با تجربه ترس و وحشت شدیدی از سوی مأموران دستگیر و به محل های نگه داری برده می شوند پس از گذراندن مدتی در مراکز مشخص شده، دوباره رها می شوند و همان کودکان باز هم به سر چهار راه محل کار خود باز می گردند.
عقده‌های سرکوب شده، تحقیرها، توهین‌ها، خشونت‌های جسمی، جنسی، کلامی و روانی تنها بخشی از زندگی سخت کودکانی است که به محض ورود به ایران شروع به کار می کنند. در صحبت با تعدادی از این کودکان وقتی از انها سؤال کردیم چه زمانی به ایران آمده اید؟ یکی از آنها که در کنار پارک لاله کار می کرد گفت هفته پیش. یعنی به محض ورود به ایران در یکی از شلوغ ترین چهارراه های تهران مشغول کار شده است.
و درآور اینکه مسئولان نهادهایی که خود مسئول رسیدگی به وضعیت این کودکان هستند مدام خواستار رسیدگی به وضعیت این کودکان می شوند! در اخرین اظهار نظر در این خصوص محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به حضور و تکدی گری اتباع خارجی در خیابان های کشور اشاره و همکاری وزارت امور خارجه برای ساماندهی این پدیده را اساسی توصیف کرده است.
رنج اور است اما بسیاری از کودکان کار خیابان سوء تغذیه دارند و بسیار کوچک تر از سنشان نگه داشته می شوند چون اگر بزرگ شوند دیگر مورد ترحم مردم قرار نمی گیرند. این سوء تغذیه به حدی شدید است که وقتی از تعدادی از آنها سنشان را سؤال کردیم باور اینکه یک بچه 10 ساله به اندازه یک بچه شش ساله رشد کرده است متعجب شدیم.
بسیاری از مردم می خواهند بدانند چه مقدار از پولی که به این کودکان داده می شود، در اختیار خود آنها قرار می گیرد، همین سؤال را از بسیاری از این کودکان پرسیدیم. پاسخ ها مشابه بود: تمام پولم را به مادرم می دهم. اما وقتی این سؤال را از مسئولان تعدادی از تشکل های مردم نهاد حامی کودکان پرسیدیم پاسخ دادند: تعداد کمی از بچه ها با خانواده خود زندگی می کنند و سرگروه های آنها که بر کارشان نظارت می کنند و در طول روز پول هایشان را از انها می گیرند و به انها یاد داده اند که در مقابل پرسش های مردم پاسخ های ترحم برانگیز بدهند.
شاید تنها نکته مثبتی که بتوان در خصوص مقابله با کار کودکان در ایران ارائه کرد، فعالیت سازمان های مردم نهاد و NGO های حامی کودکان باشد. افراد دغدغه مندی که به روش های مختلف در تلاش برای کمک به این کودکان هستند اما حمایت های انها فقط می تواند بخش کوچکی از اسیب بزرگ وارده به این کودکان را جبران کند و تا یک همگرایی اصولی بین نهادهای دولتی و سازمان های مردم نهاد وجود نداشته باشد معضل حل نخواهد شد.
در خصوص مواجهه اصولی به این مشکل، با سیدسعید آرام، مدیر بهزیستی شهر تهران، گفت وگو کردیم.
وی که از اجرای طرح حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار و خیابان از روز شنبه 24 خرداد ماه در تهران خبر داد، در خصوص این طرح گفت: به کمک افراد تحصیل کرده افغانستانی در ایران و توسط سازمان های مردم نهاد حامی کودکان طرح حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار و خیابان را آغاز خواهیم کرد. در این طرح کودکان کار خیابان ایرانی شناسایی و بر اساس قانون ساماندهی می شوند که البته تعداد آنها اندک است.
وی افزود: در خصوص کودکان کار خیابانی اتباع، این کودکان به مدت 21 روز در مراکز ما نگه داری می شوند تا اداره کل اتباع در خصوص انها تصمیم گیری کند.
آرام از اهمیت نحوه برخورد مردم با این کودکان نیز سخن گفت و با تأکید بر اینکه طرح حمایت های اجتماعی از کودکان کار خیابان طرحی دوست دار کودک است، اعلام کرد: در حال تهیه و توزیع بروشورهایی برای آگاه کردن مردم از نحوه درست مواجهه با این کودکان هستیم.
و نکته پایانی اینکه، هزاران کودک هر روز در خیابان های شهرهای ایران در بدترین شرایط زندگی می کنند، اما قرار نیست این بچه ها همیشه کودک باقی بمانند آنها بزرگ می شوند؛ با همه عقده های سرکوب شده و نگاهی خشمگین نسبت به جامعه و مردمی که آنها را تحقیر کرده اند. اگر حالا به صورت اصولی مشکل کودکان کار خیابان را حل کردیم، می توانیم امیدداشته باشیم در سال های آینده با تعداد زیادی از بزرگسالان بزه کار آسیب دیده که رفتارهای پرخاشگرانه ضد اجتماعی دارند مواجه نشویم در غیر این صورت، باید منتظر باشیم و نتیجه مواجهه اشتباه با کودکان کار را در اینده ای نزدیک ببینیم.
گزارش : زهرا مرندی
نظر شما